به گزارش مشرق، عراق در روزهای گذشته شاهد اعتراضات خیابانی بود. در این میان عده‌ای کشته و زخمی شدند. اما ماهیت این اعتراض‌ها چه بود و چه دست‌هایی به دنبال بر هم زدن ثبات داخلی عراق هستند. اینجا قصد داریم در قالب 10 سؤال ابعاد اعتراضات عراق را بررسی کنیم.
1. ناآرامی‌های عراق از چه زمانی شروع شد؟
از روز سه‌شنبه (نهم مهر ماه) تظاهراتی در شهرهای جنوبی عراق و همچنین در بغداد برگزار شد. این اعتراض‌ها به تدریج گسترده شد و چند شهر شیعه‌نشین را در بر گرفت. استان‌های بغداد، نجف، کربلا، ذی‌قار (ناصریه) و میسان (عماره)، بابل (حِلّه)، «کوت» مرکز استان واسط و بصره شاهد تظاهرات و اعتراض بود. مناطقی که شاهد اعتراض است، جز بغداد همه شیعه‌نشین بودند.
2. مهم‌ترین دلیل شروع اعتراض‌ها و خواسته معترضان چه بود؟
ابتدا اعلام شد، مسئله انرژی، نابسامانی خدمات عمومی، بدی وضع معیشت و فساد اقتصادی جرقه اعتراض‌ها را زد اما به طرز مشکوکی، اعتراض‌ها به خشونت کشیده شد و درخواست‌ها تغییر 180 درجه‌ای پیدا کردند. شعارها به دشمنی با حشدالشعبی و ایران تمایل یافت و بعدها اعلام شد، پلیس عراق تک تیراندازهایی را که اقدام به ترور مردم می‌کردند دستگیر کرده است. در نهایت منابع رسمی اعلام کردند، این ناآرامی‌ها از سفارت‌های سه کشور آمریکا، هلند و انگلیس آب می‌خورد و سعودی، آل خلیفه و رژیم صهیونیستی نیز در فضای مجازی به شدت مشغول بودند.
3. سرنوشت اعتراض‌ها به کجا انجامید؟
نفوذی‌ها دستگیر و توطئه خیلی زود خنثی شد. تظاهرات خیابانی در عراق پس از چند روز به پایان رسید و دولت عراق با هدف برآورده کردن مطالبات مردم معترض، بسته‌های حمایتی را در نظر گرفته و قرار بر این شده که با ایجاد تمهیداتی وضعیت اقتصادی مردم عراق بهبود پیدا کند. در این تظاهرات 5 روزه طبق اعلام سخنگوی وزارت کشور عراق، 104 نفر کشته و 6107 تن زخمی شدند.
4. آیا این ناآرامی‌های با تحریک بازیگران خارجی صورت گرفت؟
از همان آغاز این تظاهرات برخی از شبکه‌های خبری ضد دولت عراق و مخالف محور مقاومت مانند «العربیه» سعودی و «بی.بی.سی» و «سی.ان.ان» عربی به شدت به دنبال انحراف مسیر خواسته‌های مردم عراق بودند. اسناد زیادی وجود دارد که اعتراض‌های کنونی ازماه‌ها قبل طراحی شده بود. روزنامه الاخبار لبنان اعلام کرده که منابع امنیتی بلندپایه، تأکید کردند طرح آشوب در عراق از سه ماه پیش، با همکاری شماری از سرویس‌های اطلاعاتی کشف شده است. بر اساس این طرح، قرار بود تظاهراتی تحت عنوان مطالبات مردم آغاز و سپس از آن بهره‌برداری شود و به سمت خشونت و ایجاد هرج و مرج و ناآرامی در کشور سوق داده شود. علاوه‌بر این از یک ماه قبل یک مرکز سایبری رژیم سعودی با نام «مبارزه با افراط گرایی» که در سال 1396 راه‌اندازی شده است، در شبکه‌های اجتماعی فعالیت خود را علیه دولت عراق و البته ایران و مرتبط دانستن مشکلات اقتصادی و فساد عراق به ایران، شروع کرده بود. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد ۷۹ درصد از پیام‌های منتشرشده در توییتر درباره تظاهرات در عراق مربوط به کاربران عربستان بوده است. خبرگزاری عراقی «براثا» نیز گزارش داد به یک گزارش اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهد، تظاهرات اخیر در شهرهای مختلف عراق، «سازمان یافته» است. «قیس الخزعلی»، دبیرکل جنبش مقاومت عصائب اهل الحق عراق نیز اوت(اوایل مرداد ماه) گذشته گفته بود، برخی جریان‌های داخلی سیاسی عراق با قدرت های خارجی در حال تدارک تظاهرات هستند چون از سیاست خارجی عراق ناراضی اند.
از سوی دیگر فضای مجازی اصلی‌ترین منبع هماهنگی‌ها در اعتراضات اخیر عراق محسوب می‌شود. در این میان افرادی نیز توانسته‌اند این فضا را در دست گرفته و جهت‌دهی باب میل خود را به جوانان عراقی تزریق کنند. «استیون نبیل»، نویسنده و روزنامه‌نگار مسیحی ساکن آمریکا، «غیث التمیمی» و «احمد البشیر» از جمله کسانی بودند که در جهت‌دهی به اعتراضات مردم عراق نقش اصلی داشتند. در این میان «غیث التمیمی»، از صحنه گردانان اغتشاشات اخیر عراق در فضای مجازی در قیافه‌های مختلف از لباس روحانی و رزم، تا صمیمیت با یهودیان و زنان افسران اطلاعاتی رژیم صهیونیستی ظاهر شده است. او عکس‌های متعددی در کنار برخی یهودیان و صهیونیست‌ها دارد. دریک تصویر منتشر شده زنی در کنار التمیمی نشسته که همسر «یوسی کبرفارسر» رئیس‌سابق اطلاعات ارتش اسرائیل است!
5. مهم‌ترین دلایل تلاش بازیگران خارجی برای به آشوب کشاندن عراق چه بود؟
یکی از مهم‌ترین دلایل و اهداف دخالت بازیگران خارجی در عراق و جهت دادن به تظاهرات مردمی این کشور تحت‌الشعاع قرار دادن روابط ایران و عراق بوده است. محور عبری- عربی- غربی سعی دارد که روابط بین تهران و بغداد را تضعیف کند، هدف اصلی این مسئله نیز هراس این محور از اقتدار و انسجام محور مقاومت بوده که در شرایط کنونی در اوج خود قرار دارد. امین حطیط تحلیلگر مسائل راهبردی منطقه اعلام کرده که واکنش منفی عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق به برخی مطالبات نامشروع آمریکا عامل اصلی ناآرامی‌های اخیر این کشور به‌شمار می‌رود. آمریکا خواستار بازبینی در توافق چارچوب استراتژیک بین عراق و آمریکا برای مشروعیت بخشیدن به موجودیت 6000 نظامی این کشور در پنج پایگاه آمریکایی بود که با مخالفت عبدالمهدی مواجه شد. نخست‌وزیر عراق همچنین با درخواست‌های آمریکا برای خودداری از اجرای سیاست باز در قبال چین و گسترش مناسبات دوجانبه با این کشور مخالفت کرده است، علاوه‌بر اینکه وی فشارهای آمریکا برای انحلال جریان مردمی الحشدالشعبی و جمع‌آوری تسلیحات این سازمان سیاسی و نظامی را رد کرده است. مسدود نگه‌داشتن گذرگاه مرزی القائم - البوکمال و توقف مناسبات دولت عراق با ایران و تن دادن به محاصره آمریکا و سکوت در قبال حمله هوایی رژیم صهیونیستی به اهداف مختلف در عراق از دیگر مطالبات کاخ سفید بود که با واکنش منفی عبدالمهدی مواجه شد. به همین دلیل نخست‌وزیر عراق هدف توطئه آمریکا قرار گرفت. در کل رفتارها و اقدامات هفته‌های اخیر نخست‌وزیر عراق نشان می‌دهد که مورد رضایت آمریکا و همپیمانان آن قرار نگرفته است. بنابراین طبیعی است که آمریکا برای ارسال پیام قاطع به نخست‌وزیر، از ابزارهای منحصربه فرد خود استفاده کند. ایجاد نا امنی و تزلزل جایگاه نخست‌وزیر یکی از این ابزارهاست.
6. چرا زمان کنونی برای شروع اعتراض‌ها انتخاب شده بود؟
شروع ناآرامی‌ها در عراق در زمانی بوده که زائران حسینی(ع) شروع به حرکت به سمت عراق با هدف شرکت در مراسم بزرگ و میلیونی اربعین کرده بودند. در واقع یکی از مهم‌ترین دلایل انتخاب زمان کنونی برای شروع اعتراضات، تحت‌الشعاع قرار دادن مراسم بزرگ اربعین بود. تظاهرات و تجمعات در عراق طی پنج سال گذشته به امری عادی در بغداد تبدیل شده بود اما برگزاری تظاهرات امسال در آستانه اربعین حکایت از یک طراحی غربی- عربی-عبری با هدف تحت‌الشعاع قرار دادن اربعین حسینی(ع) بود.
7. آیا ناآرامی‌ها در عراق، قطعه‌ای از یک پازل بزرگ‌تر در عرصه منطقه‌ای است؟
محور مقاومت اکنون در اوج اتحاد و انسجام قرار دارد. این جمله‌ای بوده که بسیاری از کارشناسان حتی در کشورهای غربی نیز به بهانه‌های مختلف بیان کرده‌اند. المیادین اخیرا در گزارشی اعلام کرد که انسجام محور مقاومت در منطقه بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. کشورها و گروه‌های عضو محور مقاومت توانسته‌اند در برابر حربه‌های طراحی شده به پیروزی برسند. پس از ناکامی‌های مختلف عربستان، آمریکا و اسرائیل برای مقابله با محور مقاومت اکنون در حربه‌ای نسبتا جدید، این بازیگران سعی در ایجاد آشوب در کشورهای محور مقاومت دارند. البته این حربه برای ایران جدید نبوده و ایران در چند برهه با آن مواجه شده است. در شرایط کنونی عراق به عنوان هدف آشوب انتخاب شده است. دلیل این امر نیز به گذار عراق از مبارزه با داعش و حرکت به سوی امنیت و ثبات پایدار برمی‌گردد. این امر دقیقا برخلاف خواست آمریکا، عربستان و اسرائیل است. بنابراین این سه بازیگر به دنبال به آشوب کشاندن شهرهای عراق و ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی هستند. هدف کلی، ایجاد آشوب در کشورهای محور مقاومت است. در سال گذشته این طرح در ایران با عنوان پروژه تابستان داغ اجرا شد و شکست خورد. اکنون نیز در عراق فتنه خیابانی با شکست مواجه شده است. اما بررسی شبکه‌های اجتماعی نشان دهنده این است که این طرح در کشوری مانند لبنان نیز احتمالا اجرا خواهد شد.
8. تفاوت اعتراض‌های امسال در عراق با سال‌های دیگر در چه مواردی بود؟
شروع تظاهرات امسال در عراق، همانند سال‌های گذشته، به وضعیت معیشتی و رفاهی مرتبط بود، به گونه‌ای که اولین بار در سال ۱۳۹۴ تجمعات در اعتراض به فقدان برق کافی در ساعات گرم تابستان بود که معترضان با کولرهای آبی اسقاطی دور میدان التحریر در مرکز بغداد می‌چرخیدند و شعار می‌دادند؛ اما اعتراضات عراقی‌ها در تمام آن سال‌ها که عراق در جنگ علیه داعش نیز به سر می‌برد و دولت این کشور کنترل دست‌کم پنج استان را بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد در اختیار نداشت، به غیر از یک مورد در سال ۹۶، هیچ گاه به خشونت کشیده نشد. اعتراضات فعلی در عراق حداقل در چهار مورد نسبت به سال‌های گذشته متفاوت بود:
- بر خلاف اعتراضات گذشته که با فراخوان برخی شخصیت‌های سیاسی انجام می‌شد، این بار رهبر آن معلوم نبود و در بستر فضای مجازی شکل گرفت.
-جغرافیای اعتراضات امسال محدود به مناطق شیعی مانند بصره، ناصریه، نجف، کربلا، الدیوانیه، الکوت و الحله بوده و مناطق اهل سنت و کردها شاهد تظاهرات نبود و این مسئله قابل تامل و بررسی است.
- شدت درگیری و خشونت در اعتراضات فعلی بالا بود و طبق اعلام منابع عراقی، حدود 100 نفر در شهرهای مختلف کشته شده و حداقل 500 نفر بازداشت شده‌اند. این مسئله نیز به دلیل موج سواری بازیگران خارجی روی اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم بود. توطئه‌ای که در بالا هم گفتیم، از ماه‌ها قبل طراحی شده بود.
9. واکنش مرجعیت عراق به ناآرامی‌های اخیر این کشور چه بود؟
«احمد الصافی»، نماینده آیت‌الله سیستانی مرجع عالی دینی عراق در خطبه‌های نماز جمعه کربلای معلی درباره این تحولات گفت: «اخیرا حملاتی به نیروهای امنیتی و تظاهرات کنندگان مسالمت جو و اموال عمومی صورت گرفت، که این اقدامات پذیرفتنی نیست...اصلاح یک ضرورت و اجتناب ناپذیر است و روسای قوای سه گانه باید اقدامات عملی در این زمینه بردارند». دولت عراق می‌گوید اقدامات مهمی را شروع کرده است.
10. آینده اعتراضات عراق به کدام سمت می‌رود؟
هرچند خیابان‌های عراق به آرامش رسیده و اعتراض‌ها تمام شده اما این به معنای پایان تنش در عراق و یا دیگر کشورهای مقاومت نیست. اقتدار محور مقاومت و تقویت روابط تهران و بغداد باعث شده تا کشورهایی که در عرصه نظامی توان رویارویی با اعضای محور مقاومت را نداشته‌اند به دنبال ایجاد ناآرامی‌های داخلی و آشوب در کشورهای محور مقاومت باشند و ساده‌لوحی است اگر تصور کنیم، آنها آرام خواهند نشست. قطعا اتحاد مردم و مسئولان عراقی رمز پیروزی در برابر چنین توطئه‌ای است.
